Duyu Organlarımız

     

                                           Duyu Organlarımızı Öğreniyoruz:

Çevremizde olup bitenleri duyularımızla algılar, nesneleri duyularımızla ayırt ederiz. İnsanda ve

hayvanların çoğunda;

1. Görme
2. İşitme
3. Koku
4. Tat
5. Dokunma

                                                  Görme Organımız Göz

         Göz, sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç bölümden

      oluşur.

         Gelin bu bölümlerde bulunan yapıların görevlerini inceleyelim.

Sert tabaka: Gözün dışında bulunan beyaz renkli kısımdır ve gözü dış etkilerden korur.

Damar tabaka: Sert tabakanın altında yer alır ve gözün beslenmesini sağlayan

damarlardan oluşur. iris, gözümüze gelen ışığın şiddeti fazla olduğunda göz bebeğini

daraltır, az ışıklı ortamlarda ise göz bebeğinin büyümesini sağlar.

Ağ tabaka (retina): Duyu almaçlarından gelen sinirlerin birleşerek göz yuvarlağının arka

tarafından çıkıp beyne gittiği kör nokta ağ tabakada bulunur.

Gözümüzde bulunan bu yapıların görmemizi nasıl sağladığı

Nasıl Görürüz?

1. Cisimlerden yansıyan ışık ışınları,

önce saydam tabakaya gelir

ve burada kırılır. Kırılan ışın göz

bebeğine gelir.

2. Göz bebeğinden gelen ışınlar,

göz merceğinde tekrar kırılarak

ağ tabaka üzerine düşer.

3. Işığa duyarlı almaçların bulundu¤u

ağ tabakada yer alan sarı leke

üzerinde ters bir görüntü oluşur.

Oluşan görüntü buradaki görme

almaçları tarafından algılanır.

4. Algılanan görüntü, görme sinirleri vasıtasıyla beyindeki görme merkezine iletilir. Ters

görüntü, beyindeki görme merkezinde düz olarak algılanır. Böylece görme gerçekleşir.

                                                 İşitme Organımız Kulak

                

      Ses Dalgaları —►Kulak kepçesi —► Kulak yolu —► Kulak zarı —► Çekiç, örs,       üzengi

  —►Oval pencere —► Dalız —►Saylangoz(sıvı) —►Korti organı —►İşitme Duyu

Hücreleri

  —►İşitme Duyu Sinirleri Hücreleri —► Beyinin İşitme Duyu Merkezi —► İşitme

Olayı

        Ses ilk olarak kulak kepçesi ile toplanarak ak kulak yoluna, en son beyne

gelerek işitme gerçekleşir.

                                           Dokunma Organımız Deri

Dokunma Organımız Deri

Deri, en büyük duyu organımızdır ve vücudumuzun dışını tamamen kaplar. Ayrıca vücut ısısını ayarlar, solunum ve boşaltıma yardımcı olur ve vücudu dış etkilerden korur. Derinin üzerinde dokunmayı, basıncı, ağrıyı, sıcağı, soğuğu vb. duyuları algılayan almaçlar vardır.
Aşağıdaki şekli inceleyerek derinin bölümleri hakkında bilgi edinelim.
Deri, üst deri ve alt deri olmak üzere iki tabakadan oluşur.

Derinin bölümleri

a) Üst deri: Derinin alt bölümlerini koruyan tabakadır. Bu tabakada kan damarları ve sinirler bulunmaz. Üst derinin en dış bölümü ölü hücrelerden meydana gelmiştir. Bu bölümün altında canlı hücrelerden oluşan bir tabaka bulunur. Bu tabaka, deriyi güneşten gelen zararlı ışınlardan korur. Üst deride ayrıca derinin rengini belirleyen hücreler de vardır.

b) Alt deri: Üst deriye göre daha kalın olan alt deri, canlı hücrelerden oluşur. Alt deride kan damarları, kıl kasları, sinirler, ter bezleri, yağ bezleri, kıl kökleri ve duyu almaçları yer alır. Bu bölümün en altında ise yağ tabakası bulunur. Yağ tabakası vücudu çarpmalara ve vurmalara karşı korur ve vücudun ısı kaybını önler. Burada yer alan ter bezleri, terleme ile boşaltıma yardımcı olur.

Derimizle nasıl hissederiz?
Alt derideki duyu almaçları sıcak, soğuk, basınç, sertlik, yumuşaklık gibi duyuları algılar. Duyu almaçları ile alınan duyular, sinirler yoluyla beyne iletilir ve burada değerlendirilip algılanır. Derinin her yerinde aynı oranda duyu almacı yoktur. Bu yüzden de algılama duyusu derimizin her bölgesinde aynı değildir. Parmak uçları, dudaklar gibi bölgelerde algılama daha fazladır.

                                           Koklama Organımız Burun

            Cisimlerin kokularını burnumuzla algılarız. Burun nefes alma organımız olduğu gibi koklama

          duyumuzun da organıdır.

          Burnun Görevleri

• Nefes almamızı sağlar.
• Koku almamızı sağlar.
• Havayı nemlendirir.
• Havayı ısıtmayı sağlar.
• Havanın nemlenmesini sağlar.

        Burnun Yapısı

       Burun Boşluğu: Burnun iki delikle dışarı açılır. Deliklerin iç yüzeyi tüyler ve mukus denilen  

     sıvıyla kaplıdır.

      

      Burun kılları havayı ısıtır ve tozların içeri girmesini engeller.

     

      Burun sıvısı ise tozları ve mikropları kendine yapıştırarak vücudumuza girmesini engeller. Ayrıca

    havanın nemlenmesini de sağlar.

     

       Burun delikleri burun boşluğuna açılır. Burada hava akciğerlere ilerlerken koku alma sinirleriyle

     temas eder.

          Sarı Bölge: Koku alma sinirlerinin yoğun olarak bulunduğu bölgedir. (Gözdeki sarı lekeye

    benzer)

   Koku Sinirleri: Hava içindeki koku taneciklerini sarı bölgedeki koku almaçları tarafından

algılanır. Koku bilgileri sinirler yardımıyla beynin koku alma merkezine taşınır.

         Sinüs: Kafatası kemiklerindeki boşluklardır.

                              

                Nasıl Koku Alırız?

         

           Koku alma sırasında aşağıdaki işlemler gerçekleşir:

         1. Kokulu cisimlerden koku tanecikleri yayılır.

         2. hava burundan içeri alınır.

         3. Koku tanecikleri sarı bölgedeki mukus sıvısında çözünür.

         4. Çözünen tanecikler koku alıcı hücrelerin kullanabileceği hale gelir.

         5. Koku sinirleri koku uyarısını beyine ulaştırır.

         6. Beyindeki koku alma merkezi kokuyu algılar.

             Koku Yorgunluğu

          Burundaki koku sinirleri her zaman aynı yoğunlukta koku alamaz. Örneğin kötü kokan bir

        ortama girdiğimizde bir süre sonra o kokuyu duyamaz oluruz. Dışarıdan gelen insanlar kokuyu

        fark edebilir ama bizim koku hücrelerimiz yorulduğu için koku hissetmeyiz.

        

          Koku yorgunluğu ya da koku körlüğü olarak adlandırılan bu durum sadece uzun süre aldığımız

        kokularda oluşur. Örneğin parfüm kokusuna karşı burnumuz yorulsa bile yemek kokusunu

        rahatlıkla duyar.

                                                          Tatma Organımız Dil

          Vücudumuza dışarıdan uyarıları algılayan organlara duyu organı denir. Bu duyu

         organlarımızdan biri de DİL’dir.

         Dilin Görevleri:

• Yiyeceklerin tadını almamızı sağlar.
• Konuşmamızı sağlar.
• Yiyecekleri ağızda hareket ettirerek sindirime yardım eder.
• Yiyeceklerin yutulmasına yardım eder.

·         Yukarıdaki şekilde dilin farklı bölümlerinin aldığı tatlar gösterilmiştir.

      Aslında dilin her bölgesi her tadı algılayabilir. Fakat şekilde belirtilen bölgelerde belirli bir tat

    daha iyi algılanmaktadır.

·         Örneğin: Dilin ucu şekerli tadı çok iyi algılar. Dilin farklı bölgeleri de şekerli tadı hisseder

    ama en iyi hisseden bölüm dilin uç kısmıdır.

·         Tat Tomurcuğu: Dilimizde bulunan ve tadı algılamayı sağlayan bölümlerdir.

      Bir tadın algılanabilmesi için tükürük sıvısı içinde çözünmesi gerekir. Ağzımızın içi kuru

    olsaydı cisimlerin tadını alamazdık.

        Nasıl Tat Alırız?

·         1. Yiyeceği ağzımıza atarız.

·         2. Yiyecekteki maddeler tükürükte çözünür.

·         3. Çözünen maddeler tat alma tomurcukları tarafından algılanır.

·         4. Bilgiler tat alma sinirlerine iletilir.

      5. tat alma sinirleri beyindeki tat alma merkezine taşınır.

Kaynakça

www.fenokulu.com